-
1 ию
I перех.1) клони́ть, наклоня́ть/наклони́ть, склоня́ть/склони́ть, гнуть, нагиба́ть/нагну́ть, сгиба́ть/согну́ть (набок, вниз)җил агачларны ия — ве́тер кло́нит дере́вья
2) склоня́ть, преклоня́ть/преклони́тьII перех.байрак алдында башны ию — склони́ть го́лову пе́ред зна́менем
1) вы́делка, обрабо́тка ( кожи)июе җиткән — (ко́жа) вполне́ вы́делана
июе үтеп киткән — ко́жа (переде́ржана) испо́рчена
2) облеза́ть/обле́зть, вылеза́ть/вы́лезть || облеза́ние (о волосах, шерсти)3) в знач. прил. иегән обле́злыйиегән тире — обле́злая ко́жа
-
2 рәт
I сущ.1)а) в разн. знач. рядйортлар рәте — ряд домо́в
ике рәт (булып) — в два ряда́
партерның соңгы рәте — после́дний ряд парте́ра
рәт араларында йөрү — проха́живаться ме́жду ряда́ми
ике рәт булып тезелү — стро́иться в два ряда́, в две шере́нги
сәүдә рәтләре — торго́вые ряды́, ряд магази́нов (ла́вок)
б) мат.; хим. рядтак саннар рәте — ряд нечётных чи́сел
геометрик рәт — геометри́ческий ряд
радиоактив рәт — хим. радиоакти́вный ряд
в) с.-х. ряд, рядо́кбуразналар рәте — ряд боро́зд
агачларны ике рәт итеп утырту — сажа́ть дере́вья в два ряда́
аркылы рәтләр — попере́чные рядки́
2) перен.а) поря́док, ладрәте белән генә сөйләү — расска́зывать по поря́дку
һәр эшнең үз җае, үз рәте бар — (посл.) ка́ждое де́ло тре́бует определённого подхо́да и поря́дка; ка́ждому де́лу свой лад
сүз рәтен белми — не уме́ет разгова́ривать, не име́ет подхо́да
б) перен. толк; по́льзааңардан рәт юк — от него́ то́лку нет (то́лку ма́ло)
анда барудан рәт булырмы соң? — вы́йдет ли толк от э́той пое́здки (от э́того посеще́ния)?
3) перен.; разг. о́чередь, черёд; очерёдность; ряд, после́довательность, поря́докзурларга да көрәшергә рәт җитте — подошла́ о́чередь соревнова́ться в борьбе́ и взро́слым
үләттән калсаң да рәттән калма — (посл.) мо́жешь быть и нездоро́вым (то́лько что пережи́вшим морово́е пове́трие), но свою́ о́чередь не пропуска́й
һәрнәрсәнең үз вакыты, үз рәте бар — всему́ свой срок, своя́ о́чередь
4)а) перен.; разг. возмо́жности; сре́дства, доста́ток, бога́тствокесә ягы ничек, рәт бармы? — как насчёт карма́на, есть ли возмо́жности?
пальто алырлык та рәтең юкмы? — у тебя́ что, и на пальто́ нет де́нег (сре́дств)?
б) при отрицательных словах юк, бу́лмау, бетү, ка́лмау обознача́ет отсутствие или недостаточность сил, здоровья, качества, богатства и т. п.; переводится разными словамибыелгы җәйнең рәте юк (булмады) — ны́нешнее ле́то нева́жное; в э́том году́ ле́то бы́ло неуда́чное
быел бәрәңге уңышының рәте булмады — в э́том году́ карто́фель не уроди́лся
яңгырларның рәте юк әле — нева́жно (пло́хо) с дождя́ми (иду́т неравноме́рно и́ли вообще́ не иду́т)
картның рәте беткән (юк) — пло́хи дела́ у старика́; стари́к сдал
рәте беткәнче эшләде — рабо́тал, пока́ мог
•- рәт хастасы
- рәт аралары
- рәт арасы
- рәтләр арасы
- рәт белән чәчү
- рәт билгеләгеч••рәт чыкмас — ничего́ пу́тного (хоро́шего) не вы́йдет; не бу́дет то́лка
рәте китү — ухудша́ться/уху́дшиться, разла́диться, расстро́иться (о делах, жизни); быть в плохо́м состоя́нии
рәте чуалу — пу́таться, запу́тываться/запу́таться; ошиба́ться, сбива́ться
рәтен белеп — уме́ло
рәтен табу — найти́ вы́ход ( из трудного положения); найти́ спо́соб (что-л. делать); умудри́ться, изловчи́ться, ухитри́ться
рәтенә басу — станови́ться/стать ( кем)
рәтенә китерү — см. рәткә кертү; рәткә китерү
рәтенә төшү — сообрази́ть, смекну́ть, догада́ться; разобра́ться
- рәт чыгу- рәтен белү
- рәтен җибәрү
- рәтен китәрү
- рәтен бозу
- рәтенә кертү
- рәтендә йөрү
- рәткә кертү
- рәткә китерү
- рәткә керү
- рәткә килү
- рәткә салу II нареч.; разг.раз; -крат(но); одна́ждыбер рәт — оди́н раз; одна́жды, как-то
тагын бер рәт эшләп кара — попро́буй ещё (оди́н) раз
бер рәт шулай булган иде инде — одна́жды так уже́ бы́ло
берничә рәт — не́сколько раз; неоднокра́тно
соңгы рәт килүендә — в после́дний прие́зд
-
3 тамгалау
I перех.1) поме́тить; де́лать ме́тку, засе́чку, зару́бку; поста́вить опознава́тельный знак || поме́тка, маркиро́вкаагачларны тамгалап чыгу — (сплошна́я) поме́тка дере́вьев
2) клейми́ть, таври́ть скот || клейме́ние, тавре́ниеат(лар) тамгалау — тавре́ние лошаде́й
3) прям.; перен. оста́вить отпеча́ток || оставле́ние отпеча́тка (на чём-л.)тамгалады безне авыр заман — оста́вили отпеча́ток на нас времена́ тяжёлые
4) перен. заклейми́ть, утвержда́ть позо́рность, ни́зость ( чего) и́ли ( кого) || заклейме́ние, утверж-де́ние по́длости и т. п.IIхурлык белән тамгалау — заклейми́ть позо́ром
1) многокр. от таму2) мороси́ть, накра́пывать || накра́пывание ( дождя)тамгалый да башлады — стал накра́пывать
-
4 төзлек
сущ.1) прямизна́, стро́йностьагачларның төзлеге — прямизна́ дере́вьев
2) ме́ткостьатышның төзлеге — ме́ткость стрельбы́
-
5 урынлы-урынсыз
нареч.1) неуме́стно, без на́добности, некста́ти, невпопа́дурынлы-урынсыз сүзгә кысылу — некста́ти вме́шиваться в разгово́р
авыруны урынлы-урынсыз борчу — беспоко́ить больно́го без на́добности
2) как попа́лоурынлы-урынсыз кую — ста́вить где попа́ло
агачларны урынлы-урынсыз утырту — посади́ть дере́вья как попа́ло
-
6 чайкалдыру
перех.1) кача́ть, пока́чивать, раска́чивать/раскача́ть || пока́чивание, раска́чиваниеагачларны җил чайкалдыра — ве́тер кача́ет дере́вья
2) шата́ть, поша́тывать || поша́тываниебашының әйләнүе аны чайкалдыра — от головокруже́ния его́ поша́тывает
3) колыха́ть, расколыха́ть || колыха́ньефлагларны җил чайкалдыра — ве́тер колы́шет фла́ги
• -
7 шау
I 1. подр.шуму, беспорядочному гулу голосов, гаму2. сущ.шум, гамагачларның төнге шавы — ночно́й шум дере́вьев
камыш шавы — шум камыше́й
диңгез шавы — шум мо́ря
машиналар шавы — шум маши́н
- шау итү- шау килеп
- шау килү••II нареч.шау салу (куптару) — подня́ть шум, сканда́л
1) целико́м, по́лностью; сплошь, весь; оди́нишегалды шау камыш — во дворе́ одни́ камыши́
алмагач шау чәчәктә — я́блоня в цвету́
безнең район шау урман — наш райо́н сплошь в леса́х, в на́шем райо́не сплошь леса́
2) совсе́м, соверше́нно; кру́глыйIII прил.; редко.шау ятим калу — оста́ться совсе́м (кру́глой) сирото́й
чи́стый (без при́меси)чыгарабыз шау алтын — добыва́ем чи́стое зо́лото
шау көмеш кашык — ло́жка исключи́тельно из серебра́ (из чи́стого серебра́)
-
8 шаулату
перех.1) понуд. от шаулауагачларны җил шаулата — ве́тер вызыва́ет шум дере́вьев
2) поднима́ть/подня́ть шум; вызыва́ть/вы́звать где-н.урамнарны шаулату — подня́ть шум на у́лицах
3) нашуме́ть; вызыва́ть/вы́звать шум (то́лки, разгово́ры); привле́чь всео́бщее внима́ниебөтен шәһәрне шаулату — взбудора́жить весь го́род
дөньяны шаулаткан вакыйга — гро́мкое собы́тие
4) разг. подогре́тьтиз генә самавыр шаулаттылар — бы́стренько подогре́ли самова́р
См. также в других словарях:
чаер — и. I. Ылыслы агачларның һәм кайбер башка үсемлекләрнең ябышып тора торган исле сагызы, куе сүле (һавага бүленеп чыкканда ката) 2. сөйл. Шундый сагызлы нарат, чыршы кебек агачларның тамыры, ботагы (гадәттә ут ягып җибәрү өчен кулл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәер — и. I. Ылыслы агачларның һәм кайбер башка үсемлекләрнең ябышып тора торган исле сагызы, куе сүле (һавага бүленеп чыкканда ката) 2. сөйл. Шундый сагызлы нарат, чыршы кебек агачларның тамыры, ботагы (гадәттә ут ягып җибәрү өчен кулл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ылыс — 1. Нарат, чыршы кебек агачларның энә сыман яфрагы 2. Шундый энәле агачларның нечкә, кечкенә ботагы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөке — 1. Кайбер агачларның калын җиңел кайрысы 2. Шешә, мичкә ише савытларны авызына, тишегенә тыгып каплый, яба торган әйбер 3. күч. Нәр. б. (транспортның, халыкның) хәрәкәткә комачау итәрлек күп туплануы тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бүкән — 1. Юан агачтан яки бүрәнәдән кисеп алынган оч, бүрәнә башы; шундый агачларны турап ясалган бер кисәк, буын. Шундыйны хәтерләткән һәр нәрсә 2. Арба тәгәрмәченең уртадагы, күчәргә кидерелә торган өлеше 3. күч. Кыска буйлы, юан, авыр хәрәкәтлә яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дендрология — Ботаниканың агачларны һәм куакларны тикшерүгә багышланган тармагы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
канифоль — Ылыслы агачларның сумаласын куып алына торган уалучан, пыяла сыман матдә; сәмих … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күнлек — Кайбер тропик агачларның кайрысыннан алына торган саргылт яки кызгылт хуш исле сумала; ладан (чиркәүдә яндырыла) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күркә — I. Фазаннар семь. ит өчен үрчетелә торган зур йорт кошы. Шул кошның ите. II. КҮРКӘ – Ылыслы агачларның тәңкәчекләр белән капланган, гадәттә озынча түгәрәк булып укмашып үскән орлыклыгы, кәшәнкәсе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мастика — 1. Ябыштыру һәм вак скульптура әйберләре ясау өчен кулл. тор. сумалалы һәм майлы куе масса 2. Паркет идәннәрне ышкып ялтырату өчен балавыз һәм буяу катнашмасыннан торган сыекча 3. Кайбер агачларның хуш исле сумаласы. МАСТИКА АГАЧЫ – Урта диңгез… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мирра — 1. Кайбер тропик агачларның кайрысыннан алына торган хуш исле сумала (парфюмериядә һәм медицинада файд.) 2. Кайрысында шундый хуш исле сумаласы булган агач … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
